Zanim przejdziemy do działań wojennych partji Ludwika Narbutta, musimy na wstępie scharakteryzować i choć w streszczeniu podać stan armji rosyjskiej na Litwie w czasie powstania:
Armja rosyjska w lutym 1863 r. składała się tu z dywizji lejb-gwardji gen. Bistroma, która przybyła z Petersburga i zajęła Wilno i okolicę, z I korpusu piechoty gen. Łabancewa w składzie 3-ch dywizyj piechoty, dywizyj jazdy i artylerji korpusu oraz kozaków. Korpus I rozmieszczony był w całym kraju od Libawy aż po Mińsk i Smoleńsk. Ogółem armja rosyjska na Litwie liczyła około 60.000 ludzi.
Dla ogólnej charakterystyki stwierdzić należy, że była ona bardzo dobrze uzbrojona, umundurowana i wyposażona, a na ogół dostatecznie żywiona, wyszkolona i przygotowana do boju.
W związku z wybuchem powstania w Królestwie Polskiem generał gubernator wileński 10 lutego ogłosił w całej Litwie „stan wojenny”, który przewidywał, że odtąd wszyscy mieszkańcy i urzędnicy wojskowi i cywilni podlegają sądom wojskowym, że oskarżeni o bunt, jawne nieposłuszeństwo władzom i zachęcanie innych do tegoż – podlegają sądom polowym, oraz że generał gubernator miał prawo zatwierdzać wyroki sądów wojennych, nakazywać egzekucje, jako też mianować naczelników wojennych w miejscowościach, gdzie ogłoszono stan wojenny.
Jednocześnie generał gubernator zwrócił się z odezwami do ludności, nawołując ją do porządku i spokoju, zabraniając „włóczenia się” w strojach narodowych i zbierania ofiar na „nieznane cele”, wezwał ponadto stan włościański o wierności, obiecując mu łaski cesarskie oraz zarządziłby w wypadku niedozwolonych zjazdów i zbiórek szlacheckich po dworach, dla bezpieczeństwa lokować na t. zw. „asystencję” oddziały wojska właśnie w tych dworach i na koszt winnych, wreszcie mianował naczelników wojennych w powiatach, przydzielając im na garnizony znaczne siły wojska.
Naczelnikiem wojennym powiatu lidzkiego mianowany został pułkownik Ałchazow z Finlandzkiego pułku lejb-gwardji, któremu przydzielono, jako załogę miasta Lidy, dwie kompanje piechoty tegoż pułku i szwadron kozaków lejb-gwardji ogółem około 600 ludzi, nie licząc stałej załogi w tym garnizonie.
W takim stanie kraju wybuchło powstanie w powiecie lidzkim i Ludwik Narbutt rozpoczął działania partyzanckie.
Źródło: Ludwik Narbutt. Życiorys Wodza w powstaniu styczniowem na Litwie.
Opracował: por Władysław Karbowski, 1933 – 1935
Wydawnictwo: 76. Lidzki Pułk Piechoty im. Ludwika Narbutta